Sauna ne işe yarar sorusuna geçmeden önce, saunanın ne bulunduğunun doğru bilinmesi icap eder. Yaygın kanının aksine sauna, bir hamam türü değildir.
Sauna temizlenmek için değil, rahatlamak ve dinlenmek için kullanılır. Geleneksel saunalar, belirli ahşap türleri kullanılarak hazırlanır ve basamak şeklinde oturma yerleri vardır. Ahşap kullanılmasının amacı, yükselen ısıyla beraber konfordan ödün verilmemesidir.
Sauna sobası, genellikle odanın orta kısmında yer alır ve ana ısı kaynağını oluşturur. Geleneksel saunalarda odun ateşi ile ısıtılan soba, modern saunalarda elektrik ile çalışmaktadır. Üst bölümde yer edinen sauna taşları, sobanın sıcaklığı sayesinde ısınır. Geleneksel kullanımda nem oranını arttırmak amacıyla bu taşların üstüne su dökülerek buhar elde edilir.
Özellikle İskandinavya bölgesinde sauna taşlarının üstüne dökülecek olan su, muhtelif aromalar ile karıştırılmaktadır. Çam ağacı esansı, nane ve lavanta gibi aromatik yağlardan birkaç damla eklenen su sauna taşlarına döküldüğünde hoş bir koku da yayar. Aynı zamanda buğu aracılığı ile cilde ulaşır ve emilir.
Saunanın insan sağlığına birçok faydası bulunuyor. Yüksek ısı sayesinde kasların gevşemesi ve dinlenmesi, spor çalışmalarından sonra yoğun halde tercih edilmesini sağlıyor.
Saunanın sağlığa en önemli faydalarından biri, kan akışını düzenlemesidir. Kuzey ülkelerinde saunada geçirilen süreden hemen sonra soğuk su duşu alınır, yahut çok soğuk ve buzlu olan bir su birikintisine girilir. Bu sayede ilkin hızlandırılan kalp ritmi ansızın yavaşlatılarak şok tesiri sağlanır. Yaratılan bu şok tesiri, cildi daha genç meblağ ve hücrelerin etken şekilde çalışmasına destek verir.
Modern hayatın beraberinde getirdiği stresin etkilerinden kurtulmak için de idealdir. Stresin en oldukça hissedilen etkilerinden bazıları kasların sertleşerek yumru halini alması ve bireyin kendini yorgun hissetmesidir. Kasların gevşemesini elde eden sauna, ondan sonra yapılacak şok duşu ile bu tesirleri yenmenize destek sunar.